O projekcie

Wyzwania:

1. Starzenie się społeczeństwa.

Problem ten ma charakter ogólnopolski, ale szczególnie dotyka takich miast jak Rabka Zdrój i Krynica Zdrój (w mniejszym stopniu także Nowy Sącz). Sytuację najlepiej oddają opinie mieszkańców: "miasto umiera", "miasto emerytów", "umierający pokój". Na taki stan rzeczy, poza demografią, złożyło się kilka czynników: odpływ młodych ludzi z małych miejscowości do szkół zlokalizowanych w ośrodkach wielkomiejskich i wiązanie z nimi swojej przyszłości zawodowej i rodzinnej, zapaść gospodarcza wielu państwowych pracodawców po 1989 r., zmiana profilu uzdrowisk, np. Rabka - kiedyś miasto Dzieci pękające w szwach od młodzieży na koloniach letnich, wczasach letnich i zimowych oraz turnusach rehabilitacji oddechowej. Dziś - nastawiona na starszych klientów z chorobami serca czy cukrzycą.
Działania w ramach projektu mają na celu rozwój potencjału seniorów, przy jednoczesnym zaangażowaniu młodych ludzi i "nowych mieszkańców" (uchodźców). Uchodźcy to głównie kobiety w wieku produkcyjnym z dziećmi. Mowa tu zarówno o potencjale ekonomicznym w postaci pracy, jak i kapitale społecznym rozumianym jako zbiór nieformalnych wartości i norm etycznych wspólnych dla członków danej grupy i umożliwiających im efektywną współpracę.

2. Zarządzanie czasem wolnym.

Obok oferty skierowanej do masowego odbiorcy (np. kino familijne, Sądecka Jesień Kulturalna, repertuar teatru RABCIO), lokalnie dostępna oferta ukierunkowana jest na konkretne grupy wiekowe lub środowiskowe. Część seniorów skupia się wokół Uniwersytetów Trzeciego Wieku, gdzie zapewniana jest oferta dostosowana do potrzeb i możliwości osób starszych. Niestety jest to oferta zamknięta i ograniczona do seniorów. Fakt ten jest w dużej mierze stygmatyzujący dla osób starszych, ponieważ nie każdy, mimo metryki urodzenia, czuje się seniorem i nie chce być tak postrzegany. W opinii części naszych respondentów przebywanie tylko wśród rówieśników "ciągnie ich w dół", "uruchamia schematyczne myślenie", "jest nienowoczesne". Z drugiej strony na rynku istnieje oferta spędzania wolnego czasu skierowana do ludzi młodych i tylko młodych, często niedostępna dla seniorów ze względu na różnego rodzaju wykluczenia cyfrowe czy ograniczenia zdrowotne lub związane z mobilnością ciała (np. fitness). Osobną kwestią jest oferta dla przybyszów z Ukrainy. Bariery są tu dwojakiego rodzaju: mentalne i językowe, co uniemożliwia tej grupie korzystanie z oferty U3A. Poza działaniami niektórych organizacji pozarządowych z regionu, w tym Wnioskodawców (np. Edukacja Artystyczna), niewiele jest działań masowych integrujących Polaków i Ukraińców czy umożliwiających dostęp do kultury masowej (pozytywnym przykładem jest wybrany repertuar kin HELIOS i SOKÓŁ z ukraińskim dubbingiem lub napisami).
Odpowiedzią na to wyzwanie są działania wolontariackie zaplanowane w ramach projektu z profesjonalną oprawą i zaangażowaniem trzech grup docelowych wspieranych w projekcie.

3. Budowanie pomostu między pokoleniami.

Brak mostów międzypokoleniowych i pogłębiające się różnice między seniorami a młodzieżą są faktem. Zjawisko budowania cech charakterystycznych dla pokoleń X i Y związane jest z kulturą danego kraju, jego rozwojem gospodarczym, systemem edukacji, zasobnością finansów państwa (Gut&Gut, 2016). W głównym nurcie debaty socjologicznej, a także w szerszej debacie publicznej, mobilność międzypokoleniowa uznawana jest za adekwatny wskaźnik otwartego, demokratycznego społeczeństwa opartego na równych szansach. Większość wysiłków badawczych koncentrowała się na identyfikacji głównych barier dla mobilności i głównych czynników napędzających postęp społeczny. Jednak pogłębione badania ujawniają złożoność zarówno indywidualnej mobilności, jak i strukturalnej płynności społecznej, jako zjawisk, które ukrywają konsekwencje rosnącej polaryzacji społecznej (M.Rek-Woźniak 2020)
W ramach tego projektu prowadzone będą działania wspierające budowanie relacji i więzi w społecznościach lokalnych oraz zapobiegające rozprzestrzenianiu się stereotypów w postrzeganiu zarówno osób starszych, jak i młodzieży. Działania te promują i zachęcają do aktywności międzypokoleniowej. Biorąc udział w zaplanowanych działaniach, uczestnicy projektu będą ze sobą współpracować i uczyć się od siebie nawzajem. Inicjatywa aktywizuje seniorów i wzmacnia więzi międzypokoleniowe na obszarze objętym projektem, a także buduje poczucie odpowiedzialności za swoją "Małą Ojczyznę". Realizacja projektu zwiększa kapitał społeczny.

4. Uchodźcy z Ukrainy

Poniższy tekst jest podsumowaniem moich własnych obserwacji i doświadczeń w pracy z i na rzecz uchodźców zza wschodniej granicy. Jest wynikiem analizy ponad 400 przypadków, a także wysłuchania opinii lokalnych społeczności.
Duża fala uchodźców z Ukrainy była sytuacją nieznaną wcześniej na tym terenie i to na dużą skalę, gdyż na obszarze objętym projektem mieszkało ok. 5 tys. osób. W przypadku Krynicy i Rabki stanowiło to około 10% mieszkańców. Ukraińcy stali się szansą i zagrożeniem jednocześnie. Lokalne społeczności spontanicznie organizowały pomoc i wykazywały się dużą empatią w udzielaniu wsparcia. Po kilku miesiącach zaczęły pojawiać się obawy, wynikające z troski o pracę, bezpieczeństwo, a często zwykłej zawiści. Zaobserwowano, że w zawodach niewymagających wysokich kwalifikacji w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, w branży turystycznej, hotelarskiej i gastronomicznej, tam gdzie było to możliwe, stworzono miejsca pracy dla kobiet. Otworzyła się szansa dla firm świadczących usługi opieki nad dziećmi i osobami starszymi. Firmy świadczące usługi w branży kosmetycznej zyskały przewagę nad konkurencją stosując ceny poniżej rynkowych.
Pomoc sprzyja integracji. Kraje, w których przebywają uchodźcy wojenni z Ukrainy, pomagają w znalezieniu zakwaterowania i nauce języka, oferują wsparcie finansowe, eliminują bariery w dostępie do rynku pracy oraz ułatwiają dostęp do szkół i przedszkoli, co jest bardzo ważne ze względu na dużą liczbę kobiet z małymi dziećmi. W dłuższej perspektywie poprawa warunków pobytu może zwiększyć odsetek osób, które opóźnią powrót do ojczyzny lub zdecydują się pozostać w Polsce na dłużej, a może nawet na zawsze.